Πριν αρκετό καιρό κυκλοφόρησε στην Ευρώπη η είδηση ότι η αεροπορική εταιρεία Finnair της Φινλανδίας θα ζυγίζει τους επιβάτες των πτήσεών της πριν την αναχώρηση. Σε πολλές περιπτώσεις, ο τρόπος που παρουσιάστηκε το θέμα ήταν αρκετά παραπλανητικός, με αποτέλεσμα οι αναγνώστες να μην αντιλαμβάνονται τι ακριβώς κάνει η Finnair και για ποιο λόγο αυτό (τόσο το βάρος επιβατών όσο και το βάρος αποσκευών) είναι πάρα πολύ σημαντικό, όχι μόνο για το κόστος αλλά κυρίως για την ασφάλεια των πτήσεων.

Πως υπολογίζεται το βάρος ενός αεροσκάφους πριν την πτήση;

Κατ’ αρχήν το βάρος ενός άδειου αεροσκάφους, δηλαδή χωρίς πλήρωμα, επιβάτες, αποσκευές, εμπορεύματα και καύσιμα, είναι γνωστό εκ των προτέρων από την κατασκευάστρια εταιρεία, έχοντας φυσικά λάβει υπ’ όψιν τα συγκεκριμένα καθίσματα και τον εξοπλισμό που έχει εγκατεστημένο. Είναι μία σταθερή τιμή η οποία δεν αλλάζει.

Αυτά που μπορούν να υπολογιστούν με απόλυτη ακρίβεια είναι τα εμπορεύματα (cargo) που θα μεταφέρει το αεροσκάφος στη συγκεκριμένη πτήση καθώς και το βάρος αποσκευών που έχουν παραδοθεί στο check in -διότι ζυγίζονται. Τα βάρη αυτά προστίθενται στο αρχικό βάρος.

Ακολουθεί ο υπολογισμός του βάρους του πληρώματος, των επιβατών και των αποσκευών που αυτοί θα έχουν μαζί τους στην καμπίνα. Αυτά προκύπτουν από στατιστικά δεδομένα που έχουν συλλέξει οι διεθνείς οργανισμοί που ασχολούνται με την ασφάλεια των πτήσεων. Τέτοιοι είναι ο Ευρωπαϊκός EASA (European Aviation Safety Agency) και ο αμερικανικός FAA (Federal Aviation Administration), ο διεθνής ICAO (International Civil Aviation Organization) κλπ. Τα δεδομένα αυτά είναι διαθέσιμα για βρέφη, παιδιά, εφήβους, ενήλικες, φύλο, σκοπό ταξιδιού (εργασία ή αναψυχή), εποχή κλπ. Έτσι, από τη λίστα των επιβατών είναι γνωστό το συνολικό βάρος σύμφωνα με τις μέσες τιμές ανά κατηγορία επιβάτη. Οι αποσκευές καμπίνας υπολογίζονται επίσης σύμφωνα με κάποιο μέσο όρο καθώς και σύμφωνα με τα επιτρεπόμενα όρια κάθε εταιρείας.

Με βάση το συνολικό βάρος, ο κυβερνήτης της πτήσης υπολογίζει πόσα καύσιμα θα χρειαστεί, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και άλλες παραμέτρους. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι καιρικές συνθήκες, τα εναλλακτικά αεροδρόμια, οι πιθανές καθυστερήσεις, ο χρόνος τροχοδρόμησης, το μήκος και η κατάσταση των διαδρόμων απογείωσης και προσγείωσης κλπ. Όμως, οι σημαντικότερες παράμετροι είναι το μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος απογείωσης (MTOW – Maximum Take off Weight) καθώς και η κατανομή του βάρους στο αεροσκάφος (απ’όπου υπολογίζεται το κέντρο βάρους). Αυτές οι δύο είναι άλλωστε και οι κρισιμότερες για την ασφάλεια της πτήσης.

Γιατί όμως;

Όταν το βάρος απογείωσης απέβη μοιραίο

Στις 8 Ιανουαρίου 2003 η Air Midwest, μία μικρή αεροπορική εταιρεία των ΗΠΑ που εκτελούσε μικρές πτήσεις για λογαριασμό της US Airways, εκτελούσε την πτήση 5481 από τη Σάρλοτ της Β. Καρολίνας στο Γκρίνβιλ της Ν. Καρολίνας. Επρόκειτο για μια πτήση διάρκειας μόλις μισής ώρας, με ένα δικινητήριο ελικοφόρο αεροσκάφος 19 θέσεων τύπου Beechcraft 1900D. Το αεροσκάφος βρέθηκε σε κατάσταση απώλειας στήριξης (stall) και παρά τις προσπάθειες των χειριστών συνετρίβη στο χώρο του αεροδρομίου στη Σάρλοτ, μόλις 37 δευτερόλεπτα μετά την απογείωση. Δυστυχώς δεν υπήρξαν επιζώντες.

Τα αίτια του δυστυχήματος ήταν δύο: ο λανθασμένος τρόπος τοποθέτησης κάποιων εξαρτημάτων για την αυξομείωση του ύψους πτήσης από το πηδάλιο και η κατά 264 κιλά υπέρβαση του μέγιστου επιτρεπόμενου βάρους απογείωσης του αεροσκάφους η οποία είχε ως συνέπεια τη μετατόπιση του κέντρου βάρους κατά 5% προς την ουρά. Για ποιο λόγο όμως το βάρος ήταν μεγαλύτερο από το επιτρεπτό;

Το πόρισμα

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, οι υπολογισμοί του βάρους των επιβατών γίνονται σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα. Η έρευνα που διεξήχθη για το δυστύχημα έδειξε ότι το πραγματικό μέσο βάρος κάθε επιβάτη της συγκεκριμένης πτήσης ήταν εννέα κιλά περισσότερο από το υπολογιζόμενο με βάση τα στατιστικά. Ως εκ τούτου όλοι οι υπολογισμοί ήταν εξ αρχής λανθασμένοι! Άλλωστε δεν είναι μυστικό ότι το μέσο βάρος των αμερικανών έχει αυξηθεί πάρα πολύ με τα χρόνια (η παχυσαρκία είναι πραγματική μάστιγα στις ΗΠΑ). Μετά το κλείσιμο της υπόθεσης, η αρμόδια υπηρεσία εξέδωσε συστάσεις για αναθεώρηση των στατιστικών δεδομένων του βάρους των επιβατών. Ειδικά για τέτοιες μικρές πτήσεις ζήτησε τη χρήση πραγματικών αντί εκτιμώμενων δεδομένων.

Μετά από αυτό το δυστύχημα, σε πολλές από αυτές τις μικρές πτήσεις με σχετικά μικρά αεροσκάφη -ακόμη και μικρά jets, όχι μόνο ελικοφόρα- οι επιβάτες καλούνται να ζυγιστούν πριν την επιβίβαση. Δε λείπουν μάλιστα οι περιπτώσεις υποχρεωτικής άρνησης επιβίβασης εάν το μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος ξεπερνιέται.

(Στοιχεία για το δυστύχημα ελήφθησαν από αυτή τη σελίδα.)

Τι είναι αυτό που κάνει η Finnair -και άλλες εταιρείες;

Η Finnair ζητάει από επιβάτες των πτήσεών της να ζυγιστούν εθελοντικά ώστε να καταγραφεί το βάρος τους με σκοπό να επικαιροποιηθούν τα στατιστικά δεδομένα. Ο στόχος είναι να συλλέξει δεδομένα για 2.000 επιβάτες. Με τα επικαιροποιημένα στοιχεία θα μπορεί να εκτιμήσει πολύ καλύτερα το συνολικό βάρος των αεροσκαφών. Έτσι θα μπορεί να εκτιμήσει πολύ καλύτερα τα απαιτούμενα καύσιμα καθώς και το κέντρο βάρους ειδικά για τα μικρά αεροσκάφη.

Πάντως η Finnair δεν είναι η πρώτη εταιρεία που εφαρμόζει τη ζύγιση των επιβατών. Η Uzbekistan Airways το εφαρμόζει και αυτή από το 2015, ενώ το 2013 η Samoa Air ήταν η πρώτη αεροπορική εταιρεία παγκοσμίως που χρέωνε τους επιβάτες ανάλογα με το βάρος τους και το βάρος των αποσκευών τους.

Ποιά αεροσκάφη επηρρεάζονται περισσότερο;

Όλοι οι τύποι αεροσκαφών μπορούν, υπό κάποιες συνθήκες, να υπερβούν το μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος απογείωσης. Για τον λόγο αυτό οι αεροπορικές εταιρείες γνωρίζουν για κάθε πτήση με κάθε τύπο αεροσκάφους πόσους επιβάτες και πόσα εμπορεύματα μπορούν να μεταφέρουν, ώστε να έχουν περιθώριο για τα απαιτούμενα καύσιμα.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου, όταν η διανυόμενη απόσταση είναι κοντά στην εμβέλεια ενός συγκεκριμένου τύπου αεροσκάφους, οι αεροπορικές εταιρείες διαθέτουν ελαφρώς λιγότερα εισιτήρια από τις διαθέσιμες θέσεις ή δεν μεταφέρουν εμπορεύματα. Επίσης, υπάρχουν και μερικές πιο σπάνιες περιπτώσεις όπου συγκεκριμένοι τύποι αεροσκαφών εκτελούν συγκεκριμένες πτήσεις με ειδική διαμόρφωση.

Για παράδειγμα η Singapore Airlines για την πτήση Σιγκαπούρη – Νέα Υόρκη (Newark) χρησιμοποιούσε κάποτε ένα ειδικά διαμορφωμένο Airbus A340-500 με μόνο 100 θέσεις αποκλειστικά business class, ενώ τώρα χρησιμοποιεί ένα ολοκαίνουριο Airbus A350-900 ULR (Ultra Long Range) με 67 θέσεις business class και 94 θέσεις premium economy. Επίσης, η British Airways εκτελεί πτήση από το London City Airport (στο κέντρο του Λονδίνου) προς το JFK της Νέας Υόρκης με Airbus A318, την πιο «κοντή» έκδοση του τύπου αυτού, με μόνο 32 θέσεις αποκλειστικά business class και ενδιάμεση στάση στο Σάννον της Ιρλανδίας για ανεφοδιασμό (δεν μπορεί να απογειωθεί από το London City Airport με πλήρη καύσιμα λόγω κοντού διαδρόμου).

Τέλος, ας μην ξεχνάμε κάτι πολύ σημαντικό: το μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος απογείωσης ενός αεροσκάφους έχει άμεση σχέση με τον διάδρομο απογείωσης από το αεροδρόμιο αναχώρησης και τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν κατά την αναχώρηση. Μεγαλύτερο βάρος σημαίνει ανάγκη για μεγαλύτερο μήκος διαδρόμου, ενώ η βροχή, το χιόνι, η υγρασία, οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες αλλά και το μεγάλο υψόμετρο αλλάζουν τις παραμέτρους. Δεν είναι λοιπόν καθόλου σπάνιο το φαινόμενο κατά την αναχώρηση από αεροδρόμιο με όχι τόσο μεγάλους διαδρόμους σε μία πολύ ζεστή ημέρα, να πάρει ο κυβερνήτης την απόφαση να αφήσει πίσω ένα μέρος των αποσκευών ώστε να μειώσει το βάρος και να μπορέσει να εκτελέσει μία ασφαλή αναχώρηση.

Υπάρχει λόγος ανησυχίας;

Η απάντηση είναι «όχι». Οι αεροπορικές εταιρείες και οι χειριστές έχουν τεράστια εμπειρία στον υπολογισμό του βάρους αλλά και της κατανομής του. Για την ακρίβεια σε καμία περίπτωση δεν πλησιάζουν καν τα όρια.

Ίσως σας έχει τύχει σε πτήσεις χαμηλής ή μεσαίας πληρότητας το πλήρωμα καμπίνας να σας ζητήσει να μην αλλάξετε θέσεις. Αυτό συμβαίνει ώστε να μην επηρρεαστεί το κέντρο βάρους. Φανταστείτε μία πολύ πρωϊνή πτήση με Airbus A320 η οποία αντί για 150 επιβάτες έχει λιγότερους από 100. Προφανώς και έχει μεγάλη σημασία να μην αλλάξουν θέσεις πριν την απογείωση. Οι υπολογισμοί του κυβερνήτη γίνονται με βάση το διάγραμμα θέσεων.

Πάντως με την πρωτοβουλία αυτή της Finnair θα έχει ενδιαφέρον να μάθουμε πόσο πάχυναν οι Ευρωπαίοι τα τελευταία χρόνια. Ειδικά οι πιο βόρειοι εξ αυτών…

• Tags: ασφάλεια πτήσεων